Moždani udar usled pucanja aneurizme odnosno subarahnoidalna hemoragija je ozbiljno, po život opasno oboljenje. Vrsta moždanog udara koji nastaje krvarenjem u subarahnoidalni prostor – između mozga i njegovog omotača. Najčešći uzrok je pucanje aneurizme. Lečenje je usmereno na zaustavljanje krvarenja, uspostavljanje protoka krvi kroz zahvaćeno područje, smanjenje intrakranijalnog pristiska i prevenciju vazospazma. U subarahnoidalnom prostoru nalazi se cerebrospinalna tečnost – likvor u kome „pluta” mozak i koji ima zaštitnu funkciju. Kada se krv nađe u subarahnoidalnom prostoru ona pravi iritaciju moždanih omotača, povećava pristisak na mozak i oštećuje moždane ćelije.
MOŽDANI UDAR
Subarahnoidalo krvarenje dovodi do moždanog udara. Moždani udar nastaje kada je prekinut dotok kiseonika arterijskom krvi. Tkivo koje je pre toga dobijalo krv bogatu kiseonikom iz zahvaćene arterije ostaje bez nje i nastaje moždani udar.
POVEĆANJE INTRAKRANIJALNOG PRITISKA
Nakupljanje tečne krvi, krvnog ugruška ili tečnosti u subarahnoidalnom prostoru povećava pritisak na mozak koji je smešten u čvrstom zatvorenom prostoru – lobanji. Zbog povišenog pristiska mozak može biti pomeren (udaren) prema kostima lobanje ili njegovi delovi uklješteni u njenim koštanim otvorima (hernijacija). Onemogućavanje normalne cirkulacije cerebrospinalne tečnosti dovodi do proširenja moždanih komora i hidrocefalusa koji se mogu manifestovati konfuznošću, letargijom i gubitkom svesti.
VAZOSPAZAM
Vazospazam je komplikacija subarahnoidalne hemoragije koja se najčešće javlja između 5. i 10. dana. Razgradni produkti dovode do iritacije arterijskog zida i njegove kontrakcije – spazma. Zbog vaospazma dolazi do sužavanja unutrašnjeg promera arterije i smanjenja protoka krvi kroz nju što može dovesti do novog moždanog udara.
ZAŠTO NASTAJE KRVARENJE?
Subarahnoidalna hemoragija se javlja kod 6 do 11 osoba na 100 000. Ruptura aneurizme je uzrok kod 50 do 80% slučajeva, nešto češći je kod žena i prosečno životno doba javljanja je oko 50. godine. Drugi najčešći uzrok je ruptura arteriovenske malformacije.
KAKO SE PREPOZNAJE?
Simptomi koji mogu upućivati na subarahnoidalnu hemoragiju su iznenadan početak jake glavobolje koja se često opisuje kao „najjača glavobolja u životu”. Javljaju se i mučnina i povraćanje, ukočenost vrata, zamućen vid, duple slike, preosteljivost na svetlo, konfuznost, epileptični napadi, gubitak svesti…
POSTAVLJANJE DIJAGNOZE
Nakon detaljnog neurološkog pregleda, dijagnostička procena se dopunjava kompjuterizovanom tomografijom (CT) koja će pokazati postojanje krvi unutar moždanog tkiva ili oko njega. Kod CT angiografija ubrizgava se kontrast u krvotok i na taj način se prikazuju arterije mozga i može se videti mesto krvarenja. Ukoliko su simptomi pacijenta tipični za subarahnoidalnu hemoragiju, a nema potvrde CT angiografijom neophodna je lumbalna punkcija i/ili magnetna rezonanca.
LEČENJE
Lečenje je složeno i sprovodi se u jedinicama intenzivne nege. Zavisi od uzroka krvarenja i veličine moždanog oštećenja. Sastoji se od održavanja vitalnih funkcija, lečenja simptoma, zaustavljanja krvarenja i prevencije komplikacija kao što su povišenje intrakranijalnog pritiska, vazospazam, ponovljeno krvarenje…Ukoliko je krvarenje iz rupture aneurizme ono može biti i hirurški lečeno.
OPORAVAK I PROGNOZA
Oporavak i prognoza se značajno razlikuju i najvećim delom zavise od intenziteta probitnog krvarenja. Otprilike jedna trećina pacijenata se u potpunosti oporavi, jedna trećina se oporavi uz posledice, a jedna trećina, na žalost, umire. Nakon završetka lečenja neophodno je uključivanje rehabilitacione terapije koja uključuje fizikalnu terapju, okupacionu terapiju i logopedski tretman. Najčešće posledice subarahnoidalne hemoragije su: poremećaji govora i njegovog razumevanja, slabost ili oduzetost ruke ili noge, problemi s vidom, osećanje opšte slabosti i nedostatka energije, glavobolje, oštećenje kratkoročnog pamćenja i upamćivanja novog, poremećaji pažnje i koncentracije, depresija, promene ličnosti… Oporavak je često veoma spor i dugotrajan i neophodno je biti istrajan u svim preporučenim rehabilitacionim procedurama. Umerena i redovna fizička aktivnost, uredan san i balansirana ishrana značajno će pridoneti ostalim rehabilitacionim naporima. Izbegavanje alkohola, pušenja i korišćenja drugih psihoaktivnih supstanci poboljšaće oporavak pažnje i koncentracije.
